Sinds wanneer is 'hard zijn' de norm geworden in onze maatschappij?

Een school en vooral een speelplaats vormen een mini maatschappij. Het is niet evident om op een beperkte oppervlakte alle overtuigingen en 'zichzelf zijn' voldoende ruimte te geven om tot bloei te komen. Voor de één is het al moeilijker om een plaatsje te claimen dan voor de ander.

De dag dat een kind de boodschap krijgt te lief te zijn en het harder zal moeten worden om te overleven in het middelbaar of de maatschappij, dan ontstaat bij mij toch wel de vraag: 'Sinds wanneer is 'hard zijn' de norm geworden in onze maatschappij?'

Volgens Copilot toch wel een heel interessante vraag.

Copilot:

'Dat is een heel interessante en belangrijke vraag. De indruk dat "hard zijn" — denk aan onkwetsbaarheid, prestatiegerichtheid, individualisme en emotionele afstand — de norm is geworden in onze maatschappij, is iets wat veel mensen herkennen. Maar dit is geen plotselinge verandering; het is eerder het resultaat van meerdere maatschappelijke ontwikkelingen over de afgelopen decennia.

In de hedendaagse Belgische samenleving lijkt het ideaal van het "sterke, autonome individu" steeds prominenter aanwezig. Hardheid — in de zin van emotionele weerbaarheid, prestatiegerichtheid en zelfredzaamheid — wordt vaak gezien als een deugd. Maar deze norm is niet vanzelfsprekend. Ze is het resultaat van een complex samenspel van historische, economische en culturele factoren die België de voorbije decennia hebben gevormd.

1. Historische wortels van maatschappelijke hardheid

Na de Tweede Wereldoorlog kende België, net als veel West-Europese landen, een periode van wederopbouw en economische groei. De opkomst van de welvaartsstaat in de jaren '50 en '60 bracht sociale bescherming, maar ook een nadruk op arbeidsethos en economische productiviteit. In de jaren '80 en '90 begon echter een neoliberale wind te waaien, onder invloed van internationale trends. De overheid trok zich geleidelijk terug uit sociale voorzieningen, en de nadruk kwam te liggen op individuele verantwoordelijkheid [1].

2. De opkomst van de prestatiemaatschappij

In Vlaanderen en Wallonië ontwikkelde zich een cultuur waarin succes steeds meer werd gemeten aan de hand van diploma’s, carrières en economische prestaties. Onderwijs en werk werden de belangrijkste kanalen voor maatschappelijke integratie. Tegelijkertijd ontstond er een meritocratisch discours: wie faalt, heeft dat aan zichzelf te danken. Deze gedachtegang versterkte het idee dat kwetsbaarheid iets is om te overwinnen, niet om te tonen [1].

3. De rol van media en sociale netwerken

Sociale media versterken het beeld van de "perfecte" mens: succesvol, fit, emotioneel stabiel. In België, waar sociale vergelijking een sterke rol speelt in het publieke discours, leidt dit tot een cultuur waarin falen of kwetsbaarheid nauwelijks zichtbaar mag zijn. Vooral jongeren voelen de druk om te presteren en zich sterk voor te doen, wat bijdraagt aan mentale gezondheidsproblemen.

4. Tegenbewegingen en hoopvolle signalen

Toch is er ook een tegenbeweging zichtbaar. In Vlaanderen groeit de aandacht voor mentale gezondheid, mede dankzij campagnes van organisaties zoals Te Gek!? en de Vlaamse overheid. Ook in het onderwijs en de zorgsector wordt steeds vaker gepleit voor meer ruimte voor kwetsbaarheid, empathie en verbinding. De populariteit van auteurs zoals Brené Brown, die pleit voor de kracht van kwetsbaarheid, wijst op een culturele kentering.

Conclusie

De norm van hardheid in België is geen natuurlijk gegeven, maar het resultaat van historische en maatschappelijke keuzes. Ze weerspiegelt een samenleving die lang heeft geloofd in vooruitgang via prestatie en zelfredzaamheid. Maar in een tijd waarin burn-outs, depressie en sociale uitsluiting toenemen, groeit het besef dat echte kracht misschien wel ligt in het durven tonen van kwetsbaarheid. De toekomst van een gezonde samenleving ligt mogelijk in het herwaarderen van zachtheid, solidariteit en menselijke verbinding.

References

[1] Inburgering en maatschappelijke kwetsbaarheid - Universiteit Gent'

Vooral de conclusie geeft me hoop! 'De toekomst van een gezonde samenleving ligt mogelijk in het herwaarderen van zachtheid, solidariteit en menselijke verbinding.'

Het valt niet te ontkennen hoeveel personen te kampen hebben met burn-outs, depressie, sociale uitsluiting, eenzaamheid, zich niet goed genoeg voelen, zich afgeschreven voelen, ... en zo kan ik wel nog even doorgaan.

In mijn praktijk zijn dit ook de gesprekken die worden gevoerd. Hoe kunnen we omgaan met de verwachtingen die anderen mij opleggen, maar ook die ik mezelf opleg? Wie heeft bepaald dat prestatie, hard zijn, niet mogen falen, ... de norm zijn? Wie heeft bepaald dat een pilletje alles zal oplossen? Waarom niet werken aan de oorzaak van al die pijn, stress, ...?

En ja, naar mijn mening begint het al op de schoolbanken. Wie bepaalt dat een kind te lief is en harder moet worden? Laten we beginnen met voldoende ruimte te voorzien om iedereen zichzelf te laten zijn. Want neen, geen enkele cultuur, godsdienst, manier van zijn, ... is beter dan een ander. Laat ieder zijn of haar pad bewandelen en oppikken wat voor hen het beste voelt en werkt.

Laten we samen zachtheid herwaarderen. Te beginnen bij onszelf.

Verbondenheid